KANAVİÇENİN TARİHİ

GELENEKSEL KÜLTÜRÜMÜZDE VE DÜNYADA KANAVİÇE
Kanaviçe işleme tekniği; Türklerde, 16. yüzyıldan itibaren uygulanmış, fakat 19. yüzyıldan itibaren yaygınlaşarak Anadolu Türk halk işlemeleri içerisinde yerini almıştır.

Kanaviçe işi XV. ve XVI. yüzyıllarda bütün Avrupa’ya yayılmış ve özellikle İngiltere, Fransa ve İtalya  kadınlarını çok ilgilendirmiştir. Bizde ise: ilk zamanlarda kanaviçe, yastık işi olarak bilinirdi. Kumaşın her tarafı doldurulmaz, çanta, halı, yastık, pano ve arma işlerinde kullanılırdı.

20. yüzyılda kanaviçe işi daha kolay ve az iplik kullanarak yapıldığı için tercih edilerek yapılmış ve halen de yapıla gelmekte. İşlemecilik insanlık tarihi kadar geçmişi olan ve dikiş dikmekle başlamış olan çok eski bir el sanatıdır. İlk örneklerine Orta Asya Türklerinde rastlanır. Bu işleme sanatı göçlerle, elçilerle batıya ve diğer ülkelere de yayılmıştır. Geleneksel kültür içinde devam ede gelen süs ve süsleme, güzel ve güzellik olgusu da insanların tüm yaşamları boyunca terk edemedikleri yaşam biçimi olmuştur. 

Anadolu’da, “Kız beşikte, çeyiz eşikte” atasözü, Türklerin “İşleme sanatı”na verdiği  önemi göstermektedir. Geleneksel kültürümüzde ayrı bir yeri olan ve güncelliğini hala sürdüren “Kanaviçe” işleme çeşitlerinin en çok tercih edileni olma özelliğinin yanı sıra, işlenmesi kolay, kullanımlı ve dayanıklılığı açısından her zaman gündemde kalmayı başarmıştır. Her dönemde ve yaşta genç kızlarımızın çeyiz sandıklarının büyük bir bölümünü kanaviçeden yapılmış işler oluşturmaktadır.

Hanımlar ve genç kızlar, zevklerine ve ihtiyaçlarına cevap verebilecek çeyizlerini  hazırlarken, kanaviçeden hazırlayacaklarını duygu ve düşüncelerini de katarak hazırlamışlar ve sonuçta harika denilecek çeyizler ortaya çıkarmışlardır. Motifler aracılığı ile kişiler arasında iletişim kurulmuş, motifler elden ele, bir yöreden diğer bir yöreye ulaşmış, güneyde kervan olmuş, yâre haber götürmüş, doğuda göç olmuş, günlük yaşamdaki güçlükleri dile getirmiş.

Türk kültür varlıklarının ve el sanatlarının en önemli yapı taşlarından biri olan işlemeler, ait oldukları yörenin; kültürel, sosyal ve ekonomik değerlerini üstünde barındırırlar. İşlemeler, Türk toplumunun ruh güzelliğini, güç ve yeteneklerini en üst düzeyde yansıttığı bir el sanatı çeşididir.

İşlemeler içinde önemli bir yere sahip olan kanaviçeler, halk işlemeleri arasında Türk kadının en çok ve yaygın olarak uyguladığı bir işleme çeşididir. Kanaviçe Anadolu ve Rumeli’de; Avrupa kaynaklı kanaviçe işlemelerinden renk, konu ve kompozisyon özellikleri bakımından farklı olarak uygulanmaktadır. Türk toplumunun geleneklerine, göreneklerine, duygu ve düşüncelerine göre biçim almış ve Türk kadının elinde, toplumun özelliklerine uygun yeni bir kimlik kazanarak halkla mal olmuştur. Her genç kızın uygulamayı bildiği ve mutlaka çeyizinde yer verdiği bir işleme çeşididir. Anadolu’nun her köşesinde yoğun olarak uygulanan kanaviçenin, geleneksel Türk işlemelerimiz içinde önemli bir yeri vardır.

DÜNYADA KANAVİÇE
Kanaviçenin piramitler kadar eski olduğu söylenir. En eski el işi Atina’da bulunmuştur. 5. yüzyılda yapıldığı tahmin edilen el işinin bazı yerleri silinmiş olmasına rağmen uzmanlar tekniğin kanaviçe tekniği olduğu konusunda fikir birliğindeler.

Kanaviçe 16. yüzyıla kadar İngiltere’de seyrek olarak görülmüştür. Modeller o yörenin bez, iplik, boya, bitki örtüsü, adetlerinin bir araya getirildiği çeşitli motiflerden oluşurdu. Bu motifler aynı tablo içinde serpme seklinde işlenirdi ve bu tarza da “sampler”  ismi verilmiştir. Sampler kelimesi  Latin kökenli “Exemplum” kelimesinden oluşturulmuştur.  Sampler farklı örneklerin bir araya getirilip bir kompozisyon dahilinde tablo haline getirilmesi demektir. Türkçede tam karşılığı olmadığı için bu tür tablolara örnekleme tablolar olarak isimlendirebiliriz.

Örnekleme tabloların tasarım ve motifleri çoğunlukla o ülkenin yöresel özelliklerini yansıtır.
Örnekleme tabloların tarihi 400 yıla dayanır. İlk örnekleme tablo, şu anda Victoria & Albert Müzesinde  sergilenmektedir. Bu tablo 1598 tarihinde Jane Bostocke tarafından yapılmıştır. 

   
O dönemde keten zenginlik göstergesiydi. Yastık, pencere süsü, duvar süsleri ev dekorasyonunda kullanılmak üzere keten üzerene kanaviçe işiyle işlenirdi. O çağlarda kadınların elişi yapması çok önemliydi çünkü elişi kadının eğitiminin bir parçasıydı.  17. yüzyılda daha çok çiçek motifleri popülerdi. İngiltere’de özellikle gül motifi olarak önceleri Lancester kırmızı gülü ve York beyaz gül modelleri kullanılırdı. Daha sonra ikisinin bileşimi olan Tudor gül motifi popüler oldu. 

Amerika’da da tudor gülü, çilek, karanfil ve lale motifleri İngiltere’den etkilenerek populer hale gelmiştir. Ayrıca yine 17. yüzyılda 15 cm enindeki bant şeklinde işlenen örnekleme modellerin popülaritesi çok artmıştır. 

18. yüzyılın 2. yarısında ise ev motifleri çok yaygınlaştı. Bu dizaynlara aile fertleri, hayvanlar, evin bahçesi ve bitki motifleri de ilave edildi. 2. yarının sonlarına doğru ise ülkelerin haritalarından oluşan örneklemelerde yapıldı.

19. yüzyıl elişi tarihinde çok önemli bir rol oynamıştır. 19. yy boyunca kanaviçe incilden ayetler ve resimlerin kullanılması ile daha karmaşık hale gelmiştir. Kanaviçe ayrıca 19. yüzyılda okulların ders planlarında da vardı. Kız çocuklarının eğitimin bir parçası olan kanaviçe işi çok erken yaşlarda öğretilmeye başlanmıştır. Özellikle kız öğrencilerinin ileride iyi bir evhanımı olması için  elişi öğretilirdi.
                                             
Ancak 20. yüzyılın başlarında kanaviçe gerçek bir düşüşe geçti. Çünkü artık sosyal fikirler değişmiş, genç kızlar iyi bir eş olması için eğitilmesi fikri yerine yeni teknolojinin sağladığı imkanlarla donanmaya başlamışlardı. Günümüzde artık kanaviçeyi çocuklardan ziyade bayanlar tarafından hobi olarak yapılmaktadır.
 1970 – 80’ lerde popularitesi artan kanavice günümüze kadar geldi. Son yıllarda 18-25 yaş arasındaki bayanlar çarpı işine merak sardı. Dünyada özellikle Amerika’da kanaviçe hobi olarak geniş bir potansiyele sahiptir. Birçok şirket tasarımcılar çalıştırmakta ve tasarlattıkları modelleri satmaktadır. Hatta firmalar ve tasarımcılar tasarımlarının patentlerini de alarak modellerini korumaya almaktadırlar.

alıntıdır.